Domy budowane na macewach

O macewach z Nowogrodu naszą redakcję poinformował Krzysztof Bielawski, założyciel strony internetowej poświęconej polskim kirkutom. Zwrócił uwagę na znajdujący się u stóp cmentarnego wzgórza spalony dom. Jego fundamenty wykonano z macew.
- To smutne, że w Polsce żydowskie nagrobki wykorzystywane są jako osełki, płyty chodnikowe, pa-rapety czy właśnie wypełnienia fundamentów - mówi Krzysztof Bielawski. - Dom w Nowogrodzie jest od dawna opuszczony i wypalony. To wstyd, że od tylu lat nikt nie zajął się tą kwestią. Uważam, że konieczne jest przeniesienie macew na teren nekropolii. Nagrobki wróciłyby wtedy na swoje właściwe miejsce, a wzgórze z malowniczo położonym cmentarzem stałoby się kolejną atrakcją turystyczną Nowogrodu - dodaje.
O kirkucie nie słyszeli nawet niektórzy mieszkańcy Nowogrodu. Nic dziwnego, do dziś na terenie dawnego cmentarza zachowała się tylko jedna stojąca macewa i dwa kamienie, z których jeden na pewno jest nagrobkiem. Obecnie cmentarz wykorzystywany jest jako pastwisko.
- Śladów po kirkucie jest bardzo mało, gdyż w 1939 przez Nowogród przebiegała linia frontu, a na terenie cmentarza były okopy polskich obrońców miasta - mówi Sławomir Zgrzywa z łomżyńskiej delegatury Urzędu Ochrony Zabytków. - Nie jest tajemnicą, że po wojnie wielu mieszkańców potraktowało macewy jako materiał budowlany.
Kilka najcenniejszych macew przechowywanych jest w Skansenie Kurpiowskim im. Adama Chętnika.
- W Polsce jest ponad tysiąc cmentarzy żydowskich. Nie jesteśmy w stanie zająć się wszystkimi, więc w pierwszej kolejności zajmujemy się tymi, o które wnioskują samorządy - mówi Jan Kuberski, rzecznik prasowy Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. - Tylko przy współpracy z lokalnym samorządem można utrzymać porządek na odnowionych kirkutach.
Burmistrz Nowogrodu uważa, że najrozsądniejszym rozwiązaniem byłoby przeniesienie nagrobków.
- Powinny znaleźć się na cmentarzu, a nie w fundamentach - mówi Józef Piątek. - Podejmiemy odpowiednie kroki w tym celu, trzeba jednak odnaleźć właściciela posesji.
Teren jest prywatny, jednak nagrobki w fundamencie pochodzą tak naprawdę z kradzieży. Według Krzysztofa Bielawskiego, podobna sytuacja miała miejsce w Sobieniach Jeziorach, gdzie mieszkańcy społecznie przenieśli takie płyty z powrotem na teren cmentarza.