Pytanie do specjalisty. Kolanom szkodzi sport i nadwaga

Czym jest kolano?

- To jeden z największych stawów w naszym organizmie, bardzo złożony w swojej budowie. Znajduje się tam najwięcej więzadeł ze wszystkich stawów, są łąkotki, odpowiadające za stabilizację, powierzchnie stawowe pokryte chrząstką. W wyniku urazu można to wszystko uszkodzić.

Co to jest łąkotka?

- To taki amortyzator. Łąkotka znajduje się między jedną a drugą powierzchnią stawową. Jest nieruchoma, przymocowana do wiązadeł, torebki stawowej. Przyjmuje na siebie obciążenia w kolanie, aby kość nie uderzała o kość i nie dochodziło do uszkodzenia chrząstki stawowej.

Dopóki nie wprowadzono artroskopii w ortopedii, przy różnych urazach zawsze przypuszczano, że uszkodzona została łąkotka. I wtedy jedynym leczeniem było jej usunięcie. Dzisiaj, gdy mamy artroskopię, implanty, można próbować ją uratować, przyszyć, chociaż nie zawsze jest to możliwe. U pacjentów po usunięciu łąkotki, gdy dojdzie do powstania zmian zwyrodnieniowych i tylko wtedy ma to sens, możliwy jest jej przeszczep.

Czy łatwo uszkodzić kolana?

- Kolano można uszkodzić w różnych sytuacjach, najczęściej w wyniku uprawiania sportu, zwłaszcza u ludzi, którzy robią to okazjonalnie, bez rozgrzewki i treningu oraz przygotowania fizycznego - dotyczy to zwłaszcza piłki nożnej. Bardzo niebezpieczny jest futbol amerykański, urazowa bywa również gra w tenisa czy squasha.

Ale też niebezpieczny bywa wyjazd na narty, gdy jadą w góry osoby bez przygotowania albo zakładają narty po raz pierwszy w życiu. Bardzo często więzadło krzyżowe ulega uszkodzeniu u kobiet po 40-tce, które nigdy nie ćwiczyły, i nagle stają na narty i zaczynają jeździć. Każdy przed takim wyjazdem powinien się przygotować. Chodzi przede wszystkim o wzmocnienie mięśni nóg, które stabilizują kolana.

Najzdrowszym sportem jest jazda na rowerze i pływanie. Zawsze je polecam pacjentom, nawet po urazach kolan.

Najbardziej niebezpieczne dla kolan są też ruchy rotacyjne skrętne, przeprost i uderzenie bezpośrednie w kolano, np. w wyniku wypadków komunikacyjnych, czy upadku na zgięte kolano.

Kolejnym czynnikiem ryzyka w przypadku kolan jest nadwaga, ponieważ wielokrotnie zwiększa obciążenia tych stawów.

Czym objawiają się choroby kolana?

- Przy wszelkich urazach to przede wszystkim ból. Do tego uczucie niestabilności, pacjent ma wrażenie "uciekania" kolana, co jest typowe po urazie więzadłowym. Trzeci objaw to ograniczenie ruchomości: wyprostu, zgięcia.

Ból urazowy jest zazwyczaj punktowy, pacjent dokładnie jest w stanie określić, gdzie go boli, co nam ułatwia postawienie diagnozy. Gdy mamy do czynienia ze zmianami zwyrodnieniowymi, najczęściej boli całe kolano. Obrzęk kolana może być z kolei efektem urazu, zmian zwyrodnieniowych i np. zapalenia kaletki stawowej.

Jakie badania dodatkowe trzeba wykonać?

- Zawsze wykonujemy badanie RTG, które pokazuje zmiany kostne, a czasem inne patologie, np. zmiany nowotworowe. Ale nie pokaże nam, jak wygląda chrząstka, łąkotka, więzadła. Dlatego zawsze trzeba wykonać rezonans magnetyczny. Jedynym odstępstwem jest uraz wymagający natychmiastowego zabiegu operacyjnego, gdy nie można czekać kilka tygodni na badanie. Aby zaplanować zabieg operacyjny, zawsze trzeba wykonać rezonans magnetyczny.

Badanie USG jest badaniem mało precyzyjnym, jeśli chodzi o kolano, ale wiele zależy tu od doświadczenia osoby je wykonującej.

Jak leczy się zwichnięcie rzepki w kolanie?

- Pierwsze zwichnięcie rzepki, gdy wyskakuje ona ze stawu, nie jest zazwyczaj wskazaniem do leczenia operacyjnego, chyba że na skutek urazu doszło też do innych uszkodzeń, np. uszkodzenia chrząstki i jest wolny fragment chrząstki w stawie. Jeśli zwichnięcia są częstsze, przechodzą w niestabilność przewlekłą, trzeba operować, bo inaczej dochodzi do uszkodzeń powierzchni stawowej i rozwija się artroza. Czasem gdy powierzchnie stawowe są mocno zniszczone, nie da się już poprawić ustawienia rzepki. Jedyne leczenie wtedy to wstawienie sztucznego stawu.

Leczyć kolana zachowawczo czy operować?

- Wszystko zależy od pacjenta i uszkodzenia. Jeśli uszkodzenie powoduje ograniczenie ruchomości - potrzebna jest operacja, tak samo przy urazach łękotki. Przy uszkodzeniach więzadłowych postępuje się różnie, np. więzadło przyśrodkowe potrafi wygoić się bez leczenia operacyjnego. Jeśli np. pacjent po 40-tce nie chce operować więzadła krzyżowego przedniego, doskonale poradzi sobie bez niego, chociaż z czasem dojdzie do zmian zwyrodnieniowych w kolanie.

Czy można wyleczyć kolano podając tylko zastrzyki?

- Nie ma zastrzyków odbudowujących chrząstkę, one zmniejszają tylko dolegliwości bólowe. Młody, 20-letni pacjent musi pamiętać, że kolano jest mu potrzebne na następne 60-70 lat, osoby 70-80-letnie mogą brać tylko zastrzyki. One nie naprawią stawu, ale poprawią jego funkcję.

Córka dwa lata temu spadła z roweru, uderzyła się w kolano. Ono ciągle ją boli. Czy to może być coś poważnego?

- Gdy kolano po urazie boli od 2 lat, trzeba zgłosić się do specjalisty, bo to znaczy, że coś się dzieje. Trzeba je zbadać.

Jakie znaczenie ma rehabilitacja?

- Jest potrzebna po operacjach kolana i jej przebieg zależy od rodzaju zabiegu. Sukces zabiegu zależy w połowie od operatora i w połowie od rehabilitanta. Niedoświadczony rehabilitant może zepsuć efekt operacji. Są też sytuacje, gdy rehabilitacja powinna odbyć się przed zabiegiem. Np. u pacjentów z przykurczami najpierw powinna odbyć się rehabilitacja, potem zabieg w trybie planowym. Ale o tym, czy i jaka rehabilitacja, powinien decydować tylko lekarz. Jeżeli np. zaczniemy rehabilitować zablokowane kolano, doprowadzimy próbą wyprostowania kolana do uszkodzenia chrząstki.

Co to jest artroskopia?

- To małoinwazyjne operacje. Pacjentowi wykonuje się od dwóch do czterech niewielkich nacięć w kolanie, przez które specjalnymi rurkami wprowadzane są narzędzia i kamera. Przez te niewielkie dziurki naprawiamy prawie wszystko w kolanie. Jedyne czego nie jesteśmy w stanie zoperować, to wiązadła oboczne, które znajdują się poza stawem.
Zabiegi artroskopowe są dużo bezpieczniejsze niż tradycyjne, na świecie dominuje trend, aby wszystko robić artroskopowo. Zalecane jest też wtedy znieczulenie w kręgosłup, które jest mniej obciążające niż ogólne.

Jakie są zalecenia do wstawienia sztucznego stawu kolanowego?

- Gdy są duże zmiany zwyrodnieniowe, ze stawu już nic nie zostało. Sztuczne kolano zawsze będzie trochę inne niż normalne. Zadowoleni będą pacjenci, którzy mieli duże zmiany, pozostali będą czuć dyskomfort. Dlatego robimy wszystko, aby jak najbardziej opóźnić wstawienie sztucznego stawu. To ostateczność.