Prawo pracownika - urlop

Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części, jednak przynajmniej jedna jego część powinna trwać przez co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Urlop wypoczynkowy należy wykorzystać w naturze, co wyklucza jakiekolwiek finansowe rekompensaty wypłacane w zamian za wolne. Jedynie w ściśle określonych przypadkach pracodawca może wypłacić pieniądze za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

Pierwsza praca

Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym został zatrudniony, uzyskuje prawo do urlopu wypoczynkowego z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku.
W przepisach dotyczących wymiaru urlopu wypoczynkowego funkcjonuje prosta zasada: im dłuższy staż pracy, tym więcej dni urlopu.
Oto wymiar urlopu wypoczynkowego:
- 20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
- 26 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Udzielanie urlopów

Do udzielenia urlopu zobowiązany jest ten pracodawca, u którego pracownik uzyskał prawo do wolnego. Udzielenie urlopu przez innego pracodawcę może wystąpić wyjątkowo np. w sytuacji określonej w art. 231 Kodeksu pracy, tj. w razie przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę, który staje się z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy.

Przepisy prawa nie określają szczegółowo, w jaki sposób pracodawca powinien potwierdzić pracownikowi udzielenie urlopu. Ta kwestia, jako organizacyjna została pozostawiona do rozwiązania w zakładzie pracy. Może zostać ustalona w regulaminie pracy albo zarządzeniem wewnętrznym pracodawcy lub może wynikać z przyjętego zwyczaju. Generalnie pracownik idący na wypoczynek zgodnie z planem urlopów nie musi składać dodatkowo wniosku o urlop. Plan urlopu stanowi bowiem wiążące obie strony porozumienie i pracownik nie musi pytać pracodawcy o zgodę, jeśli rozpoczyna urlop w terminie określonym w planie urlopów. Praktyka jest jednak inna i mimo obowiązujących planów stosowane są wnioski o urlop, co ułatwia kontrolę wykorzystywania urlopów. Sposoby potwierdzenia udzielenia wolnego mogą być następujące: karta urlopowa, podpisany przez przełożonego wniosek pracownika o urlop lub mogą to być inne jeszcze dokumenty.

W jakich dniach mamy prawo do urlopu

Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 154 2 Kodeksu pracy, urlopy wypoczynkowe są udzielane w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu.
Nie ma zatem najmniejszego znaczenia czy urlop zostanie udzielony na dzień świąteczny, niedzielę albo dzień wolny z tytułu rozkładu czasu pracy w pięciodniowym tygodniu pracy, jeśli tylko jest to dzień wyznaczony dla pracownika jako dzień jego pracy. Urlopu nie udziela się w dni dla pracownika wolne od pracy.

Ponadto przy udzielaniu urlopu jeden dzień odpowiada 8 godzinom pracy. Przepis ten znajduje zastosowanie w momencie ustalania wymiaru urlopu, a konkretnie tzw. godzinowej puli należnego urlopu. Natomiast liczba godzin wykorzystanego urlopu zależy od liczby godzin, jakie pracownik ma do przepracowania w danym dniu zgodnie z rozkładem czasu pracy.

Te zasady stosuje się również odpowiednio do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin (np. wobec pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym i znacznym, pracowników zakładów opieki zdrowotnej).

Wypoczynkowy po macierzyńskim

Z art. 163 § 3 Kodeksu pracy wynika, że na wniosek pracodawca jest zobowiązany udzielić urlopu wypoczynkowego pracownicy, która urodziła lub ma urodzić dziecko i chciałaby skorzystać z urlopu wypoczynkowego po urlopie macierzyńskim. Urlopu wypoczynkowego po urlopie macierzyńskim nie ustala się proporcjonalnie. Dlatego też, jeżeli pracownica złoży wniosek o urlop wypoczynkowy, ma prawo do wykorzystania całego należnego jej za dany rok urlopu nawet, jeżeli nie przepracowała w tym roku ani jednego dnia. Wymiar jej urlopu wypoczynkowego zależy wyłącznie od stażu pracy i wymiaru zatrudnienia.
Należy zaznaczyć, że z prawa takiego może także skorzystać ojciec dziecka, jeśli korzystał z urlopu macierzyńskiego.

Wolne przy zmianie pracodawcy

Kwestia urlopu wypoczynkowego oraz zasady jego ustalania w przypadku zmiany pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego reguluje przepis art. 1551 Kodeksu pracy. Stosownie do przepisu, w przypadku ustania stosunku pracy urlop przysługuje w wymiarze proporcjonalnym: u dotychczasowego pracodawcy - odpowiednio do okresu przepracowanego do ustania stosunku pracy, zaś u nowego pracodawcy (bez względu na charakter umowy o pracę) - odpowiednio do okresu od podjęcia zatrudnienia u tego pracodawcy do końca danego roku kalendarzowego (w razie zatrudnienia nie krótszego niż do końca roku) lub okresu zatrudnienia w roku kalendarzowym, gdy było ono krótsze niż do końca roku.