Od kilku godzin boli Cię brzuch po prawej stronie? Lepiej sprawdź, czy nie jest to zapalenie wyrostka robaczkowego

- Co to jest wyrostek robaczkowy?

- To fragment jelita, połączony z jelitem grubym, znajdujący się w miejscu, gdzie kończy się jelito cienkie. To zachyłek, odchodzący od kątnicy i kończący się ślepo - czyli tzw. ślepa kiszka. W tym miejscu mogą gromadzić się treści jelitowe i formować tzw. kamienie kałowe, które mogą zatykać wejście i wyjście z tego fragmentu jelita. W ten sposób może się tam rozwijać stan zapalny, nazywany ostrym zapaleniem wyrostka robaczkowego, który najczęściej wymaga zabiegu operacyjnego. To najczęstszy zabieg wykonywany w chirurgii dziecięcej.

- Czy wyrostek robaczkowy jest nam w ogóle potrzebny?

- Prawdopodobnie, gdyby prześledzić rozwój filogenetyczny, to jakieś funkcje ten fragment jelita spełniał. Np. u gryzoni ten fragment jelita jest lepiej rozwinięty, tam odbywa się część trawienia pokarmów. U człowieka to fragment przewodu pokarmowego, gdzie nagromadzona jest tkanka limfatyczna, która spełnia swoją rolę jeśli chodzi o odporność organizmu.

- Może warto usuwać wyrostek profilaktycznie?

- Doświadczenie uczy, że profilaktyczne operowanie z jakiegokolwiek powodu jest ryzykowne, związane jest to bowiem ze znieczuleniem ogólnym i ingerencją chirurgiczną. Każda operacja może skończyć się powikłaniami, a szczególnie ingerencja w jamę otrzewnową, jak jest w przypadku wyrostka robaczkowego. Dlatego takich profilaktycznych zabiegów się nie robi.

- Jakie schorzenia mogą dotyczyć tego fragmentu jelita?

- Wyrostek jest narażony na różne patologie, najczęstszym są zapalenia. Ale mogą tu rozwijać się także nowotwory, wśród nich często występuje rakowiak. Wyrostek może też ulec urazowi, jak każdy fragment jelita.

- Czym jest zapalenie wyrostka?

- To stan zapalny tego fragmentu jelita, który zaczyna toczyć się w błonie śluzowej. Ulega ona obrzękowi. Stan zapalny może rozszerzać się na ścianę tego fragmentu przewodu pokarmowego, może dotyczyć pełnej ściany wyrostka robaczkowego, może także spowodować przedziurawienie wyrostka i rozlanie stanu zapalnego do jamy otrzewnowej. To poważniejszy problem, niż samo zapalenie ściany wyrostka robaczkowego.

- Czy można jakoś zapobiec zapaleniu wyrostka?

- Niestety, nie ma tu np. cudownych diet czy metod. Przewód pokarmowy jest bardzo długi, zanim treść pokarmowa dotrze do wyrostka, podlega tylu przemianom i procesom, że nie można przewidzieć, co się będzie działo w wyrostku, oddalonym o tyle metrów od jamy ustnej. Wyrostek występuje w różnych wariantach, są wyrostki krótkie, o szerokiej podstawie, są bardzo długie, czasem dziwnie położone, niekoniecznie w prawym dole biodrowym. To wszystko może wpływać na częstość powstawania w nim zmian zapalnych.

- Kto najczęściej choruje?

- Szczyt zachorowań przypada na wiek 10-12 lat, nieco częściej chorują chłopcy niż dziewczynki. Ale zapalenie zdarza w każdym wieku, zdarza się nawet u noworodków. To jedno z najczęstszych ostrych schorzeń jamy brzusznej.

- Jakie są objawy zapalenia wyrostka?

- Podstawowy objaw to silny ból brzucha, trwający kilka godzin. Klasycznie powinien zaczynać się w nadbrzuszu, w okolicy żołądka i lokalizować w prawym dole biodrowym, między prawym biodrem a pępkiem. Tak jest w podręcznikach, ale nie musi tak być. Wyrostek nie musi znajdować się w prawym dole biodrowym, a nawet jeśli tam jest, może być schowany za kątnicą, być bliżej tylnej ściany jamy brzusznej czy znajdować bliżej środka ciała. Także ból może zlokalizowany być w różnych miejscach. Oprócz tego może wystąpić osłabienie, niezbyt wysoka gorączka, mogą pojawić się mdłości, wymioty.

- Jakie badania wykonuje się w celu potwierdzenia diagnozy?

- Rozpoznanie zapalenia wyrostka może być trudne. Mimo olbrzymiego postępu medycyny w ostatnich kilkudziesięciu latach, ok. 10-15 proc. wyrostków operuje się, mimo że nie było zapalenia, choć były objawy kliniczne, które kazały go usunąć. Podstawowym badaniem przy podejrzeniu choroby jest wywiad i badanie przedmiotowe pacjenta. Przeprowadzenie wywiadu może być trudne u małego dziecka, a do tego u małych dzieci, do 2. roku życia, ostre zapalenie wyrostka przebiega inaczej, szybko dochodzi do perforacji, najczęściej operujemy, gdy już doszło do zapalenia otrzewnej. Dlatego u małych dzieci zwraca się szczególną uwagę na niepokojące objawy. Poza badaniem przedmiotowym, korzystamy z badań dodatkowych, jak USG, a nawet tomografia komputerowa. Ta ostatnia wykazuje największą dokładność, ale jest związana ze sporą dawką promieniowania, dlatego staramy się tego badania u dzieci unikać.

- Czy zawsze trzeba operować?

- W niektórych sytuacjach można leczyć zapalenie wyrostka farmakologicznie, to zależy od pacjenta i sytuacji. Z naszego, chirurgicznego punktu widzenia, lepsze efekty, o kilka-kilkanaście procent, daje leczenie chirurgiczne.

- Operacja wyrostka uważana jest zazwyczaj za prostą i błahą. Czy tak jest w rzeczywistości?

- Wg WHO, każda operacja polegająca na otwarciu jamy otrzewnowej i przeprowadzeniu zabiegu w środowisku zapalenia, traktowana jako ciężka operacja. A tak jest w przypadku zapalenia wyrostka. Na szczęście najczęściej ten zabieg kończy się bardzo dobrze. Ale w pewnym procencie przypadków wszędzie na świecie zdarzają się ciężkie powikłania tych operacji. Głównym problemem jest sama choroba, czasem bardzo zaawansowany proces zapalny, albo ropnie wewnątrzbrzuszne, które mogą doprowadzić do powstawania przetok jelitowych, sepsy, a nawet śmierci pacjenta. Czasem to źle gojąca się rana operacyjna. Zapalenie wyrostka robaczkowego to potencjalnie choroba ciężka, niebezpieczna, zagrażająca życiu szczególnie u małych dzieci. Dlatego w przypadku trwającego kilka godzin bólu brzucha, lepiej przyjść niepotrzebnie do lekarza, niż zbagatelizować objawy.