Skąd twoje nazwisko?

Piaścik

Prawie stu Czytelników odpowiedziało na propozycję językoznawcy prof. Michała Kondratiuka, by nadsyłać do "Gazety Współczesnej" zapytania o etymologię swoich nazwisk bądź nazw miejscowości. Zostaliśmy dosłownie zasypani listami i mailami. Wszystkie pytania przekazaliśmy prof. Kondratiukowi, a on obiecał nam stopniowo na nie odpowiadać.

Czesław Piaścik, nasz Czytelnik z Łomży, zadzwonił do nas z prośbą o wyjaśnienie m.in. pochodzenia jego nazwiska.

- Wszystkim się chwalę, że z rodu Piastów pochodzę - żartował. - Ale chciałbym poznać poważną analizę mojego nazwiska.

Prof. Michał Kondratiuk wyjaśnia, że nazwisko Piaścik zostało utworzone od podstawy "piast-" pochodzącej od wyrazu "piasta".

- A "piasta" oznaczała środkową część koła, w której w dawnym wozie drewnianym schodziły się szprychy - tłumaczy prof. Kondratiuk. - Nazwisko to mogło też pochodzić od wyrazu "piastować" w znaczeniu opiekować się. W nazwiskach typu Piaścik może być też nawiązanie do mitologicznej postaci Piasta.

Piast to legendarny protoplasta dynastii Piastów, ojciec Siemowita, mąż Rzepichy. Według Galla Anonima, był synem Chościska i ubogim oraczem spod Gniezna. W czasie postrzyżyn 7-letniego syna, miał ugościć tajemniczych przybyszów wypędzonych z dworu Popiela. Podczas skromnej uczty nastąpiło cudowne rozmnożenie jadła, a ostatecznie zaproszono na nią i samego Popiela. Nieznajomi postrzygli syna Piasta i nadali mu imię Siemowit. Gdy Siemowit dorósł, wypędził Popiela i został księciem.

Jak dodaje prof. Kondratiuk, od Piasta pochodzą takie nazwiska jak Piastowicz i Piastowski. Natomiast nazwisko Piaścik jest formą zdrobniałą od nazwy osobowej Piast, Piasta.

W naszym kraju najwięcej osób noszących nazwisko Piaścik mieszka właśnie w naszym regionie: w Łomży (118 osób) i Nowogrodzie (43). Nazwisko to można spotkać również w Olsztynie (36) i Warszawie (32), a w Polsce północno-wschodniej: w Nowych Kupiskach (24 osoby), Ostrołęce (21 osób), Zbójnej (18 osób), Suwałkach (13), a także w Białymstoku, Ełku, Piszu, Giżycku, Gołdapii (na podstawie www.nazwiska-polskie.pl).

Mitkiewicz, Mickiewicz

O analizę własnego nazwiska poprosił też kolejny nasz Czytelnik - Andrzej Mitkiewicz.

- Nazwiska Mitkiewicz i Mickiewicz utworzono od skróconego tematu form ludowych imienia starocerkiewnego D'mitrij, potocznie Dmitrej i Dima albo też Mitrej i Mitia oraz form: Mit'ka, Mićka, Mićko, Micko, Mitko przez dodanie patronimicznego (utworzonego od nazwiska, imienia lub przydomka ojca) przyrostka -ewicz (Mićkiewicz, Mickiewicz, Mitkiewicz) oznaczającego syna Mićki, Micki, Mitki - wyjaśnia prof. Kondratiuk.

Jak dodaje profesor, rosyjskie imię Dmitrij pochodzi od greckiego Demitrios, Demetrios i pierwotnie oznaczało syna bogini Demeter, inaczej "należący do niej". Demeter była w mitologii greckiej i rzymskiej boginią zbóż i płodności urodzajów.

- Forma skrócona Mitia może też pochodzić od imienia cerkiewnego Mitrofan, z greckiego Mitrofanos, utworzonego od mitir, mietier "matka" + fajno "pokazywać, przedstawiać' - uzupełnia prof. Kondratiuk. - Z informacji pracownicy działu starodruków Biblioteki Narodowej w Warszawie wiem, że nazwisko Adama Mickiewicza dawniej pisane było przez ć (miękkie).

W naszym kraju najwięcej osób noszących nazwisko Mitkiewicz mieszka w Warszawie i Wrocławiu. W naszym regionie nazwisko to można spotkać m.in. w Augustowie (9 osób), Czarnej Białostockiej (9 osób), Studziankach (9 osób), a także w miejscowości Nurzec Stacja (5 osób), w Białymstoku (4 osoby) i Hajnówce (4 osoby) - na podstawie www.nazwiska-polskie.pl.

Wowtoniuk

Kolejny nasz Czytelnik zadzwonił do nas z zapytaniem o etymologię nazwiska Wowtoniuk i nazwy wsi Dydule w gminie Orla, w której mieszka.

- Forma gwarowa nazwiska Wowtoniuk we wsiach Dydule i Moskiewce gminy Orla brzmi: Woutoniuk - analizuje prof. Kondratiuk. - Nosicieli tego nazwiska w całej Polsce jest niewielu i wszyscy mieszkają na terenie dawnego województwa białostockiego.

Jak dodaje profesor, pisownia tego nazwiska prawdopodobnie jest błędna, gdyż powinna brzmieć Woukoniuk - od białoruskiego wyrazu wouk, czyli wilk. Wskazują na to m.in. analogiczne nazwiska polskie: Wołkonin, Wołkoński oraz Wilkon, Wilk-oń i Wilkoniec.

- Przyrostek patronimiczny -uk oznacza syn Woukonia - uzupełnia prof. Kondratiuk.

Jak wspomniał profesor, nazwisko Wowtoniuk nie występuje poza woj. podlaskim. Nosi je jedynie 29 mieszkańców Bielska Podlaskiego i 7 osób ze wsi Dydule (na podstawie www.nazwiska-polskie.pl).

Dydule, Dziedziule

- Jeżeli zaś chodzi o wieś Dydule w gminie Orla, to gwarowa nazwa brzmi Dyd'uli - wyjaśnia prof. Kondratiuk. - Nazwa tej wsi poświadczona źródłowo w 1577 roku brzmi Dzidziule i ma 6 włók gruntu. Dopiero znacznie później, bo w roku 1790, jej nazwa zapisana jest Dydule. W klasyfikacji znaczeniowo-słowotwórczej nazwa należy do nazw rodowych (rodzinnych), tworzonych od nazw osobowych, tj. imion, nazwisk, przezwisk, przydomków użytych w formie mianownika liczby mnogiej rodzaju niemęskoosobowego. Tu nazwiskiem (przezwiskiem) jest postać zeslawizowana Dzidziul od litewskiego Didżiulis, Didżius. Nazwa pochodzi od litewskich wyrazów "didis", czyli wielki i "didżiulis" w znaczeniu ogromny, olbrzymi.

Jak dodaje prof. Kondratiuk, odpowiednikiem nazwy wsi Dydule jest na Suwalszczyźnie wieś Dziedziule, gwarowo nazywana Dzidzuliai.

Lewonie

Marcin Purta, nasz Czytelnik z wsi Lewonie w gminie Mońki, napisał do nas maila z zapytaniem o pochodzenie zarówno jego nazwiska, jak i nazwy miejscowości. Etymologię nazwiska Purta prof. Kondratiuk wyjaśnił w Magazynie "GW" 13 lutego. Dziś pochyla się nad pochodzeniem nazwy wsi:
- Pierwotnie osada zapewne miała nazwę pochodzenia litewskiego Gińce - wyjaśnia. - Notowana jest w źródłach historycznych jako Gincze w 1571 r. i jako sioło Gińcze w latach 1602, 1616, 1661-1664, miało włók 11 i należało do folwarku Boguszewo w starostwie knyszyńskim. W rękopisie z 1676 r. w tym miejscu wymieniana jest mała wioseczka Lewonie licząca zaledwie 10 mieszkańców, należąca do folwarku Boguszewo. Wieś ta wymieniana jest następnie w roku 1744 w parafii Trzcianne. W 1784 r. wieś Lewonie posiada pan Małachowski, a na początku XX w. wieś należy do gm. Krypno.

Jak dowodzi prof. Kondratiuk, litewska nazwa wsi pochodzi od nazwy osobowej Gincas lub Ginczas utworzonej od litewskiego wyrazu ginti oznaczającego "bronić, upierać się, nie zezwalać'. Nazwa słowiańska wsi - Lewonie jest nazwą rodową od imienia białoruskiego Lewon, Lewoń, a polskiego Leon. Powstał on z greckiego wyrazu leos, czyli lud, bądź z leon w znaczeniu lew.

Oferty pracy z Twojego regionu