Cierpisz często na zgagę, odbijanie, ból brzucha? Sprawdź czy to nie refluks.

- Czym jest choroba refluksowa?

- Zgodnie z definicją, choroba refluksowa przełyku jest to zarzucanie treści żołądkowej do przełyku powodujące kłopotliwe objawy i powikłania. Zarzucanie treści żołądkowej do przełyku występuje okresowo po posiłku (szczególnie po obfitym jedzeniu) u większości osób i jest zjawiskiem fizjologicznym. O chorobie refluksowej przełyku mówimy wówczas, gdy zawodzą mechanizmy antyrefluksowe i na skutek przedłużonego kontaktu zarzucanej treści z przełykiem dochodzi do powstania dolegliwości lub powikłań w obrębie samego przełyku, które pogarszają istotnie jakość życia. Choroba refluksowa jest jedną z najczęstszych przyczyn wizyt u lekarza rodzinnego i gastrologa, stanowiąc istotny problem medyczny i ekonomiczny. Szacuje się, że ok. 15-20 proc. osób mieszkających w Europie i Ameryce Pn. może doświadczać tej choroby, odczuwając zgagę co najmniej raz w tygodniu. Choroba refluksowa występuje we wszystkich grupach wiekowych, częściej po 40 r.ż, równie często u obu płci. Obserwuje się wzrost zapadalności na chorobę refluksową przełyku.

- Jak to się dzieje, że dochodzi do refluksu?

- Na powstanie choroby refluksowej wpływa zawartość zarzucanej z żołądka treści (kwas solny,pepsyna, kwasy żółciowe) mogąca spowodować uszkodzenie błony śluzowej przełyku. Barierę antyrefluksową stanowią: dolny zwieracz przełyku (LES), odnogi przepony, brzuszny odcinek przełyku ( tworzący ostry kąt Hisa z dnem żołądka). W przypadku zaburzeń działania elementów bariery antyrefluksowej powstają sprzyjające warunki do pojawienia się choroby refluksowej. W oczyszczaniu przełyku odgrywa rolę perystaltyka, siła grawitacj i wydzielanie śliny. Również zwolnione opróżnianie żołądka oraz liczne czynniki środowiskowe mają znaczeniu w powstawaniu refluksów.

- Czy nadwaga i otyłość wpływają na występowanie tej choroby?

- To jeden z czynników sprzyjających refluksom. Otyłość wiąże się ze wzrostem ciśnienia w żołądku, zwiększeniem gradientu ciśnienia żołądkowo-przełykowego, przez co takie osoby predysponowane do refluksu. U osób otyłych częściej zachodzą swobodne relaksacje dolnego zwieracza przełyku oraz częściej występuje przepuklina rozworu przełykowego przepony, co także sprzyja powstawaniu refluksu. Nie bez znaczenia jest wpływ aktywności metabolicznej tkanki tłuszczowej trzewnej. Dlatego jednym z zaleceń w tej chorobie jest redukcja masy ciała.

- Czy leżenie po jedzeniu sprzyja refluksowi?

- W przypadku choroby refluksowej , przyjęcie pozycji leżącej bezpośrednio po posiłku stwarza korzystne warunki do zarzucania do przełyku treści żołądkowej zawierającej pokarm, kwas solny, pepsynę, sole żółciowe. Dlatego zaleca się, by bezpośrednio po posiłku nie przyjmować pozycji leżącej. Kolacji nie należy jeść tuż przed spaniem, ale 2-4 godziny przed udaniem się nocny spoczynek. Należy unieść węzgłowie łóżka o 15-20 cm, co sprzyja sprawniejszemu oczyszczaniu przełyku w czasie snu. Wskazane jest zmniejszenie objętości posiłków i spożywanie 5-6 niewielkich posiłków dziennie.

- Czy tzw. ulewanie u małych dzieci to refluks?

- U noworodków i niemowląt, ulewanie i problemy z karmieniem występujące w pierwszych miesiącach życia, zazwyczaj mieszczą się w granicach normy i wraz z wiekiem ustępują ulegając w większości samoograniczeniu (m. in. wraz z dojrzewaniem dolnego zwieracza przełyku). Należy pamiętać o prostych i znanych od lat sposobach: nie kładźmy dziecka od razu po posiłku, trzymajmy je w pozycji pionowej aby mu się "odbiło" po jedzeniu. W przypadku nasilonych objawów wskazana jest konsultacja z pediatrą.

- Jakie są objawy choroby refluksowej?

- Do najbardziej typowych objawów (przełykowych) choroby refluksowej należy zgaga (uczucie pieczenia w przełyku lub za mostkiem) oraz kwaśne regurgitacje (zarzucanie wsteczne treści żołądkowej do ust lub części krtaniowej gardła). Ponadto: puste i kwaśne odbijania, ból w nadbrzuszu, zaburzenia połykania (dysfagia), ból podczas przełykania (odynofagia), nadmierne wydzielanie śliny. Niektórzy chorzy doświadczają nietypowych, pozaprzełykowych objawów choroby takich, jak przewlekły kaszel, zapalenie krtani, zespół astmatyczny, przewlekła chrypka, zaburzenia snu, nadżerki szkliwa zębów. Może także wystąpić niekardiologiczny ból w klatce piersiowej, który przez część pacjentów odbierany jest z niepokojem, jako ból pochodzenia sercowego. Za przełykowym charakterem bólu przemawia jego związek z posiłkiem, brak promieniowania, występowanie w nocy w pozycji leżącej, korzystny efekt leków alkalizujących, współistnienie innych objawów przełykowych. W przypadku wątpliwości należy wykluczyć kardiologiczną etiologię dolegliwości.

- Jak wygląda diagnostyka?

- Na podstawie typowych objawów choroby refluksowej, przy jednoczesnym braku tzw. objawów alarmowych (utraty masy ciała, dysfagii,wymiotów, krwawienia, niedokrwistości) można postawić rozpoznanie choroby refluksowej i wdrożyć empiryczne leczenie lekami hamującymi wydzielanie kwasu solnego. Diagnostykę możemy poszerzyć o gastroskopię, szczególnie w przypadku objawów nietypowych, niepokojących i u chorych z długo utrzymującymi się dolegliwościami pomimo leczenia lub objawami sugerującymi powikłania (w trakcie badania można pobrać z przełyku bioptaty do badania histopatologicznego). Przy podejrzeniu zwężenie przełyku czy przepukliny rozworu przełykowego przepony możemy wykonać badanie radiologiczne z kontrastem. Przy nietypowym obrazie choroby refluksowej lub chorobie refluksowej opornej na leczenie, można wykonać 24-godzinną wielokanałową wewnątrzprzełykową impedancję z pH-metrią, która umożliwia rejestrację każdego rodzaju refluksu (kwaśnego, niekwaśnego i mieszanego) oraz stwierdzi czy zgłaszane objawy mają związek z refluksem. Gdy planowana jest operacja przeciwrefluksowa oraz w przypadku choroby refluksowej opornej na leczenie, należy wykonać manometrię, które pozwoli ocenić czynność dolnego zwieracza przełyku (LES) i motorykę przełyku.

- Jaki wpływ na chorobę ma dieta?

- Istotnym elementem niefarmakologicznego leczenia choroby refluksowej jest przestrzeganie odpowiedniej diety. Należy unikać potraw kwaśnych, tłustych, pikantnych, ostrych przypraw, cebuli, pomidorów, owoców cytrusowych, czekolady, mocnej herbaty, kawy, alkoholu, napojów gazowanych, soków owocowych. Wskazane jest zmniejszenie objętości posiłków i spożywanie 5-6 niewielkich posiłków dziennie, w spokojnej atmosferze (ostatni posiłek 2-4 godziny przed położeniem się). Poza zamianą diety należy zmodyfikować styl życia. Zaleca się redukcję nadwagi, "rzucenie" palenia, unikanie dużych wysiłków fizycznych i poposiłkowej aktywności fizycznej, uniesienie wezgłowia łóżka, noszenie luźnej odzieży, unikanie leków wyzwalających refluks.

- Czy refluks można leczyć samodzielnie?

- W przypadku sporadycznych i mało dokuczliwych objawów refluksu, poza zmianą diety i stylu życia, możliwe jest samodzielne rozpoczęcie przez pacjenta przyjmowania leków dostępnych bez recepty (leki zobojętniające, alginiany, H2-blokery). Przy braku poprawy lub nasileniu się dolegliwości wskazane jest zgłoszenie się do lekarza, który na podstawie dokładnego wywiadu i badania fizykalnego, zdecyduje o konieczności wykonania dodatkowych badań diagnostycznych, postawi precyzyjną diagnozę oraz zaplanuje sposób leczenia i dalszą kontrolę, kierując się głównymi celami terapii, do których należy: opanowanie objawów, wygojenie uszkodzeń błony śluzowej przełyku, zapobieganie powikłaniom. Podstawowymi lekami stosowanymi w leczeniu choroby refluksowej są inhibitory pompy protonowej, które najskuteczniej hamują wydzielanie kwasu solnego. Inne grupy leków wykorzystywane w leczeniu, to antagoniści receptora H2, leki alkalizujące i działające na motorykę.

Nieleczona choroba refluksowa, szczególnie o wieloletnim przebiegu, może prowadzić do powikłań.