Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Językoznawca odpowiada. Draugalis to przyjaciel, a Koziniec - miejsce popasu kóz

Dorota Naumczyk, prof. Michał Kondratiuk
Prof. Michał Kondratiuk
Prof. Michał Kondratiuk A. Zdanowicz
Jeżeli chcesz rozszyfrować pochodzenie swojego nazwiska lub nazwy miejscowości, napisz do nas ([email protected]). Pytania przekażemy prof. Michałowi Kondratiukowi.

Nasz Czytelnik Stanisław Jurkiewicz z Poćkun koło Sejn prosi - za naszym pośrednictwem - językoznawcę o wyjaśnienie nazwiska jego dziadka ze strony matki - Draugalis. - Wiem, że dziadek nazywał się Franciszek Draugalis i najpierw mieszkał w Maciejowiźnie, a potem we wsi Zaleskie - opowiada Stanisław Jurkiewicz. - Zmarł w 1948 r., a mnie bardzo interesuje, skąd wzięło się jego nazwisko.

Draugalis

- Nazwisko Draugalis jest zeslawizowaną postacią litewskiego nazwiska Draugelis, które z kolei pochodzi od litewskiego nazwiska Draugas - twierdzi prof. Kondratiuk. - Draugas to po litewsku "przyjaciel, kolega, towarzysz, np. towarzysz broni". Przyrostek litewski -elis pełni funkcję deminutywną, zdrabniającą. Litewska samogłoska [e] pod akcentem wymawiana jest szeroko jak [a] z poprzedzającą spółgłoską miękką.

Jak dodaje prof. Kondratiuk, na terenie Litwy nazwisko Draugelis noszą 74 osoby. Na terenie Polski nazwisko Draugialis ma zaś 19 osób - wszyscy mieszkają w powiecie sejneńskim.

Szypulewski

Kolejny nasz Czytelnik, Czesław Szypulewski z wsi Olszanka w gm. Nowinka, prosi w liście o wytłumaczenie zarówno pochodzenia jego nazwiska, jak i nazwy miejscowości. Nazwę wsi Olszanka prof. Kondratiuk wyjaśnił już na łamach Magazynu 3 kwietnia, a dzisiaj pochyla się nad etymologią nazwiska.

- Nazwisko Szypulewski może pochodzić od nazwisk białoruskich Szypul i Szypula, które powstały z gwarowych wyrazów szypa i szypulka w znaczeniu "drobne gałązki drzew iglastych" albo też szypieć i szypiennie w sensie "mówienia szepielawym głosem" - wyjaśnia językoznawca. - Szypulewski może też pochodzić od polskich nazwisk takich jak Szypula, Szypuła, utworzonych od nazwy osobowej Szyp, poświadczonej źródłowo w 1393 r. (która wzięła się od staropolskiego szyp, czyli "strzała").

Kolejną możliwością, jak dodaje prof. Kondratiuk, jest to, że nazwisko Szypulewski pochodzi od nazwiska Szypel powstałego z niemieckiej nazwy osobowej Schippel, która to została utworzona od średnioniemieckiego wyrazu schip w znaczeniu "okręt".

- Forma nazwiska Szypulewski utworzona została za pomocą przyrostka -ewski od nazwiska Szypul i oznacza: pochodzący od Szypuli - uzupełnia językoznawca.

W Polsce nazwisko Szypulewski najczęściej występuje w naszym regionie - w województwie podlaskim nosi je 126 osób (m.in. 23 w Augustowie i 17 w Suwałkach).

Długosielce

Również Jan Jurgiel z Sidry prosił językoznawcę o wyjaśnienie pochodzenia zarówno jego nazwiska, jak i nazwy miejscowości, w której się urodził - Długosielce (w gm. Kuźnica Białostocka).

- Może ta nazwa wsi Długosielce wzięła się stąd, że sioło, czyli wieś było bardzo długie i wzdłuż ulicy domy stały? - zastanawia się Jan Jurgiel.

Nazwisko naszego Czytelnika językoznawca wyjaśnił już w Magazynie "Gazety Współczesnej" 13 marca, a dziś objaśnia nazwę miejscowości:

- Gwarowa nazwa wsi Długosielce brzmi Dawasielcy, Dauhasielcy - twierdzi prof. Kondratiuk. - Urzędowa nazwa wsi i jej oboczne formy gwarowe mają potwierdzenie źródłowe w dokumentach z przełomu XIX i XX wieku, to jest m.in. w "Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich" (tom II, s. 39 i tom XV część I, s. 412), gdzie mamy zapisy: "Długosielce i Dołhosielce - wieś w gm. Kruglany, pow. sokólskiego" oraz na "Wojskowej mapie topograficznej Nowych Prus Wschodnich", z zaznaczoną granicą między zaborem pruskim a rosyjskim w latach 1795 - 1807 (opracowanej przez D.F. Sotzmanna i wydanej w Berlinie 1808 roku). Na tej mapie nazwa wsi brzmi: Dowosilce.

Jak dodaje językoznawca, można przypuszczać, iż wcześniej wieś ta nazywała się po rosyjsku Dołgoje Sieło, w miejscowej gwarze białoruskiej - Douhaje Siało, zaś po polsku - Długie Sioło. Nazwa obecna wsi należy do kategorii nazw etnicznych - początkowo była ona określeniem ogółu mieszkańców wsi, a potem stała się nazwą samej wsi, podobnie jak wieś Nowodworce, Pogorzelce, Suchowolce czy też inne utworzone np. za pomocą przyrostka -any: Łużany, Mostowlany, Zaleszany. W nazwie Długosielce przyrostkiem jest -ec, zaś w liczbie mnogiej -ce (-cy): dauhasielec, to nazwa jednego mieszkańca, dauhasielcy, to nazwa ogółu mieszkańców wsi Długie Sioło.

Kozińce

Nasza Czytelniczka Jolanta Popławska z miejscowości Bogdanki (gm. Juchnowiec Kościelny) prosi o wyjaśnienie etymologii nazwy wsi, w której się urodziła - Kozińce w gm. Dobrzyniewo.

- W tej mojej rodzinnej wsi mówi się, że jakiś pradziad za jednym razem ustrzelił trzy kozy i dlatego naszą wieś nazwali Kozińce - mówi Jolanta Popławska.

- Gwarowa nazwa wsi Kozińce brzmi Kozincy - tłumaczy prof. Kondratiuk. - Nazwa w tej formie jest poświadczona już w dokumentach z lat: 1878-1886. Była wówczas wieś Kozińce i osada Koziniec w dobrach Jasionówka, gm. Obrubniki, włości obrubnickiej, należące do hrabini J. Miączyńskiej.

Jak dodaje językoznawca, w lustracji województwa podlaskiego z lat 1661 - 1664 mamy wahania, oboczność: Koziniec alias (albo) Kozopatry - wieś mająca włók 44. Wcześniej występuje tylko nazwa Kozopatry (1576 r. i 1602 rok), Patrykozy / Kozopatry (1559 - 1561).

- Nazwę Kozińce zaliczamy do kategorii nazw etnicznych - twierdzi językoznawca. - Przedtem określała ona ogół mieszkańców wsi Koziniec, a dopiero później zaczęto jej używać na określenie miejsca zamieszkania. Dziś gwarowa nazwa wsi i nazwa jej mieszkańców brzmią jednakowo: Kozince. Pierwotne nazwy wsi: Patrykozy, później z przestawką członów: Kozopatry - były nazwami rodowymi od nazw osobowych Patrykoza, Kozopatra. Dla porównania można jeszcze przytoczyć nazwy osób: Kozipas, Kozodoj, Kozołup, Pasikoń itp.

Koziniec

Prof. Michał Kondratiuk wyjaśnia też - na prośbę naszych Czytelników z gminy Jasionówka - etymologię podobnie brzmiącej nazwy ich wsi - Koziniec.

- Nazwa ta mogła początkowo oznaczać miejsce popasu kóz, saren w lesie, a więc zaliczymy ją do kategorii nazw topograficznych, wyrażających właściwości topo- lub geograficzne osady - twierdzi profesor. I dodaje, że osada Koziniec w dobrach Jasionówka, włości obrubnickiej, należała w latach 1878-1886 i później do dóbr hrabini J. Miączyńskiej.

Rzepniki

Maciej Tarasiuk z Białegostoku zaś prosił o wyjaśnienie zarówno etymologii jego nazwiska, jak i nazwy wsi, z której pochodzą jego przodkowie - Rzepniki w gm. Zabłudów.

Etymologię nazwiska prof. Kondratiuk wyjaśnił już wydaniu "Gazety Współczesnej" z dnia 3 kwietnia, a dziś pochyla się nad nazwą wsi:

- Gwarowa nazwa wsi Rzepniki brzmi Repniki - tłumaczy. - Najwcześniejszy źródłowy zapis to: "sioło Repniky, z Repnikow, ku Repnikom - 1562 rok, wójtowstwo Tryczówka, starostwo Sarasz, Saraż"; Rzepniki (1676) - wieś w parafii Suraż; Rzepniki w latach 1775-1789 - wieś w parafii Narew; Repniki - 1878-1886 i koniec XIX wieku ("Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich"). W1921 r. Rzepniki to wieś, która ma 65 domów i 362 mieszkańców, należy do gminy Zawyki.

Jak dodaje profesor, nazwa wsi pochodzi od ruskiej nazwy osobowej Repnik, polskiej Rzepnik i należy do kategorii nazw rodowych (rodzinnych), które oznaczały w najstarszym okresie swego rozwoju mieszkańców pewnej osady na podstawie nazwy osobowej, jakiej wspólnie jako członkowie tego samego rodu używali, względnie jaką ich wszystkich określano. Nazwisko Repnik, Rzepnik ma związek z wyrazami pospolitymi polskimi: rzepa, rzepak, rzepik oraz wschodniosłowiańskimi: repa, repejnik w znaczeniu "rzep, rzepik pospolity". Białoruskie repnik oznacza "liście rzepy".

Czytaj e-wydanie »

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na wspolczesna.pl Gazeta Współczesna