Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Skąd wzięło się twoje nazwisko i nazwa wsi?

Dorota Naumczyk, prof. Michał Kondratiuk
prof. Michał Kondratiuk
prof. Michał Kondratiuk Archiwum
Jeżeli chcesz poznać pochodzenie swojego nazwiska lub nazwy miejscowości, napisz do nas ([email protected]). Pytania przekażemy prof. Michałowi Kondratiukowi.

Nasza Czytelniczka Jolanta Popławska z miejscowości Bogdanki w gm. Juchnowiec Kościelny zgłosiła się do nas z prośbą o analizę etymologii jej panieńskiego nazwiska - Trykosko. - Moje wnuki mnie pytają, skąd się wzięły nazwiska ich przodków - wyjaśnia pani Jolanta.

TRYKOSKO

Jak twierdzi językoznawca, prof. Michał Kondratiuk, nazwisko Trykosko jest jednym z wielu wariantów fonetycznych i słowotwórczych. I podaje wykaz podobnych nazwisk, które mają to samo pochodzenie: Trykoska (3 mieszkańców woj. podlaskiego nosi to nazwisko), Trykosko (6 osób w województwie podlaskim ), Trykoszko (131 w Polsce, a w dawnym woj. białostockim - 66, zaś w woj. suwalskim - 10), Trykozko (74 w Polsce, dawne woj. białostockie - 59), Trykozo (1 osoba w dawnym woj. białostockim) i Trykuć (1 osoba).

- Wszystkie te nazwiska to tzw. nazwiska przezwiskowe - kontynuuje językoznawca. - Powstały one od nazwy osobowej Tryk, a ta od wyrazu "tryk" w znaczeniu "samiec owcy, zdolny do rozpłodu; baran rozpłodowy" oraz od czasownika "trykać, tryknąć", czyli "uderzać rogami, głową (w odniesieniu do barana, kozła, sarny itp.), bóść". Mówiło się np. kozioł tryka łbem o drzewo, baran tryknął w płot.

RUTKI-KOSSAKI

Kolejny nasz Czytelnik, Jacek Dzieniszewski z gminy Rutki, zwrócił się do językoznawcy z prośbą o wyjaśnienie zarówno pochodzenie swojego nazwiska, jak i nazwy wsi Rutki Kossaki. O etymologii nazwiska Dzieniszewski pisaliśmy tydzień temu, a dziś prof. Kondratiuk pochyla się nad nazwą wsi.

- W źródłach historycznych mamy różne zapisy pierwszego członu nazwy - twierdzi prof. Kondratiuk. - Najpierw były Rudki, a dziś są Rutki. W latach 50-tych XX wieku należały do gm. Kossaki, parafii Rutki. Mamy zapisy z roku 1488: "parochia Rutky" i z 1578: "Rudky". W 1435 roku osada uzyskała nadanie miejskie, a w 1442 nastąpiła fundacja kościoła. Był tu młyn i folusz (warsztat zajmujący się obróbką sukna - przyp. red.). W 1576 roku zanotowano: "w tem siele jest ruda żelazna". A w dokumentach z 1335 r. czytamy o districtus Rudensis, z 1347: Rudna oppidum, a w 1616: Ruda, zaś dopiero w latach 1775-1789 pojawia się Rudka. Wynika stąd, że pierwotną formą była Ruda lub Rudna, a dopiero od XVIII wieku nazwa wsi brzmiała Rudka.

Językoznawca dodaje, że w klasyfikacji semantyczno-słowotwórczej Rudka, a dziś Rutki jest nazwą topograficzną pochodzącą od wyrazu rudka w znaczeniu "błoto, mokradło, na którego powierzchni zbiera się ruda żelazna'. Drugi człon dzisiejszej nazwy złożonej Rutki-Kossaki, to jest: Kossaki jest nazwą rodową od nazy osobowej Kosak z podwojeniem w formie gwarowej ss (np. kossa). Nazwisko Kosak / Kossak można łączyć z kosą do cięcia, koszenia trawy, z polskim gwarowym kosak, czyli "sierp nieząbkowany; nóż do rżnięcia słomy" albo z nazwą osobową Kos od wyrazu kos w sensie rodzaj ptaka. Od nazwiska Kosak powstały nazwy dzierżawcze: Kosakowo i rodu Kosaki.
PRUSIEL

Nasza Czytelniczka Barbara Świętońska pisze do nas w mailu: "Interesuje mnie pochodzenie nazwiska Prusiel. Występuje ono w okolicach Zabłudowa, więc daleko od Prusów".

- Nazwisko Prusiel utworzone zostało od podstawy Prus ( poświadczonej w źródłach polskich w 1293 roku) przez dodanie przyrostka -el, zapewne w funkcji deminutywnej (zdrobniałej - przyp. red.) - wyjaśnia językoznawca. - Nazwisko Prus jest pochodzenia etnicznego i oznacza "członek narodu pruskiego" albo też "z rodu herbu Prus".

W naszym regionie nazwisko Prusiel najczęściej pojawia się w Białymstoku - nosi je 25 mieszkańców stolicy woj. podlaskiego. Można je też spotkać w Kleosinie (5 osób) - na podst. www.nazwiska-polskie.pl

SZATKOWSKI

Barbara Świętońska prosi również o analizę nazwiska Szatkowski.

- Nazwisko to zostało utworzone od podstawy Szatka, Szatko za pomocą sufiksu -owski w znaczeniu "pochodzący od Szatka, Szatki" - twierdzi językoznawca. - Można tu szukać odniesień do wyrazu "szata" w znaczeniu "odzienie, ubranie". Nazwisko Szata jest poświadczone w źródle już z 1615 roku.

W województwie podlaskim nazwisko Szatkowski nosi 75 osób. Najczęściej pojawia się ono w Białymstoku (21 mieszkańców), Łomży i Łapach (po 9 osób) oraz w gminie Narew (6 osób) - na podst. www.nazwiska-polskie.pl

WOLEŃSKI, WOLIŃSKI

Napisał do nas również Andrzej Woleński: "Zwracam się z prośbą o podanie pochodzenia nazwiska Woleński/Woliński. Różnica w pisowni wzięła się prawdopodobnie z błędu urzędnika carskiego spisującego metrykę podczas zaborów i do tej pory nie jest jasne, która wersja jest właściwa. Jeśli to możliwe, proszę o wyjaśnienie etymologii obydwu wersji".

- Oba te nazwiska można łączyć z imionami złożonymi typu Wolimir i z dawnym słowem "wola" w znaczeniu "zwolnienie od powinności wobec właściciela ziemi", a także z pochodzeniem od licznych miejscowości typu Wola, Wólka, Wolica lub wsi o dwuczłonowych nazwach Nowa Wola, Stara Wola itp. - wyjaśnia językoznawca. - Pochodzenie tych nazwisk można też wywodzić od wyrazów: wola jako "zdolość do świadomego wyboru" i woleć w sensie "dawać czemuś pierwszeństwo".

Nazwisko Woleński pojawia się w naszym regionie głównie w Łomży i Zambrowie (nosi je tylko po kilku mieszkańców).

Natomiast nazwisko Woliński w województwie podlaskim najczęściej usłyszeć można w Łomży (53 mieszkańców), Suwałkach (30 mieszkańców) oraz w Białymstoku i Węgorzewie (po 18 mieszkańców), a także w okolicach Przerośli (17 osób) - na podstawie www.nazwiska-polskie.pl

Czytaj e-wydanie »

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na wspolczesna.pl Gazeta Współczesna