MAGAZYN Psycholodzy odkryli, że cynizm przekłada się na to, w jaki sposób ludzie funkcjonują

Politycy myślą tylko o prywacie, biznesmenom pieniądze przesłoniły świat, celebryci za rozgłos zdolni są do najbardziej żenujących poniżeń, a cała reszta tylko myśli aby pójść w ich ślady. Cały świat jest zdeprawowany…”

Diogenes był uważany za mędrca. Jego ojciec był bankierem, który został skazany na wygnanie z powodu sprzeniewierzenia pieniędzy. Anegdota mówi, że Diogenes chodził z latarnią po Atenach, a pytany przez rodaków, dlaczego tak robi, odpowiadał: szukam człowieka. Uważał bowiem, że większość ludzi nie zasługuje na to miano: są podli i egoistyczni, a pod przykrywką nobliwych, a nienaturalnych póz, norm moralnych czy wiary w Boga, skrywają jak najbardziej przyziemne pobudki. Przy okazji ludzie są zakłamani, bo jednocześnie twierdzą obłudnie, że kierują się wzniosłymi intencjami.

Sam Diogenes brzydził się obłudą i pragnął być od niej wolny. Wierzył na przykład, że to co wszyscy i tak robią, należy robić otwarcie. Swoje poglądy posunął do skrajności i wypróżniał się publicznie na ulicy, chciał znieść małżeństwo i głosił, że należy pozbyć się wszelkich konwenansów oraz ograniczających człowieka norm społecznych, własności (mieszkał w beczce) itp.

Postawę Diogenesa nazywa się cynizmem, a dzisiaj cynik jest synonimem człowieka odrzucającego wszelkie autorytety, konwenanse i normy, oraz wierzącego, że ludzie są leniwi, obłudni, zakłamani, zdolni do wszelkich podłości, gdyby im tylko dać ku temu okazję, łatwo ulegają deprawacji, są fałszywi itp. Cynik z rezygnacją przyjmuje ten „oczywisty stan rzeczy” i co najwyżej naigrawa się z niego.

Czy jesteś cynikiem?

Każdy z nas posiada jakieś poglądy na naturę ludzką. Generalnie bądź to ufamy ludziom i wierzymy w dobro ludzkiej natury, bądź też nie. Psycholodzy skonstruowali specjalne kwestionariusze, które pomagają w zdiagnozowani, jakie przekonania żywimy na temat ludzkiej natury. Oto niektóre pytania z ankiety mierzącej cynizm społeczny:

• Zgadzasz się z twierdzeniem, że ludzie dobroduszni przeważnie na tym tracą?
• Ogólnie mówiąc, uważasz, że większości ludzi można ufać, czy raczej należy być ostrożnym w kontaktach z ludźmi?
• Czy prawdą jest, że ludzie obdarzeni władzą mają skłonność do wykorzystywania innych?
• Czy ludzie starają się raczej być pomocni, czy też troszczą się jedynie o siebie samych?
• Uważasz, że większość ludzi próbowałaby cię wykorzystać, gdyby mieli taką możliwość, czy raczej byłaby uczciwa?
• Odpowiedzi na te i podobne im pytania pozwalają oszacować, w jakim stopniu ktoś jest cynikiem.

Warto tutaj powiedzieć, że tylko pozornie te nasze przekonania odzwierciedlają obiektywne warunki, w których żyjemy. Wcale nie jest tak, jak się nam przeważnie wydaje, że „ludzie nie są godni zaufania, więc im nie ufam” bądź też „ludzie są z natury dobrzy, a więc i zakładam ich dobrą wolę”. Badania pokazują wyraźnie, że nasze poglądy kształtowane są w niewielkim stopniu przez obiektywne właściwości świata, a w o wiele większym przez nasze emocje, społeczne środowisko, które nas kształtuje, osobiste cele i wartości dominujące w danej kulturze.

Nie przeszkadza to oczywiście żarliwie stać zarówno przy swoich cynicznych przekonaniach jak i głęboko wierzyć w to, że ludziom ufać można.

Kto jest cynikiem?

Cynizm jest szkodliwy społecznie. Gdy ludzie nawzajem sobie ufają, korzysta z tego ekonomia: zaufanie znacząco pomniejsza koszty różnych transakcji, na przykład ludzie nie tworzą w każdej sprawie umów na 99 stron drobnym druczkiem, rzadziej opłacają prawników, częściej podejmują inicjatywy biznesowe, sprawniej nawiązuje kontakty itp. Ufni pracownicy są bardziej wydajni oraz skłonni do wychodzenia poza swoje bezpośrednie obowiązki.

Skąd bierze się w takim razie cynizm? Okazuje się, że w krajach, które doświadczyły ustroju komunistycznego poziom cynizmu jest o wiele wyższy niż w innych.

Być może jest to związane z zakłamaną propagandą, stosowaną w tamtych czasach, kiedy to grabież prywatnego mienia nazywano „sprawiedliwością społeczną”, ręczne sterowanie państwem „demokracją socjalistyczną”, zbrojenia „walką o pokój” (już samo to sformułowanie zawiera sprzeczność), a media bezustannie podsycały zagrożenie rzekomymi i realnymi wrogami wewnątrz i na zewnątrz kraju.

Także dzisiaj niektóre kraje i niektórzy przywódcy stosują taki rodzaj oddziaływań społecznych, dlatego nie dziwią wyniki badań, pokazujące że wśród Polaków czy Rosjan jest o wiele więcej cyników niż wśród Anglików czy Francuzów, którzy nigdy nie doświadczyli systemu komunistycznego.

Cechy osobiste

„Czy oskarżony miał wspólnika podczas kradzieży? Nie, Wysoki Sądzie, teraz bardzo trudno o uczciwego wspólnika”. Oto cyniczna postawa.

Psycholodzy odkryli, że cynizm przekłada się na to, w jaki sposób ludzie funkcjonują - cynicy rzadziej uczestniczą wyborach, spożywają więcej alkoholu, mają obniżoną satysfakcją z życia i są skłonni traktować pracę jedynie jako źródła dochodu (a nie np. satysfakcji). Takie związki cynizmu z innymi cechami zauważa się w kilkudziesięciu krajach (także Polsce), niezależnie od poziomu zamożność jego obywateli.