Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Wysztygiel poganiał woły, a Wajków żalił się i lamentował

Dorota Naumczyk
Dorota Naumczyk
Archiwum
Kilkuset Czytelników „GW” zgłosiło się za naszym pośrednictwem do prof. Michała Kondratiuka z prośbą o rozszyfrowanie ich nazwisk i nazw miejscowości. Na razie więc wstrzymujemy przyjmowanie kolejnych zgłoszeń, by językoznawca mógł zająć się tymi, które otrzymał.

Nasza Czytelniczka Lucyna Piktel pisze do nas w mailu: „Od zawsze byłam ciekawa, skąd się wzięło moje panieńskie nazwisko Wysztygiel. Nawet na podwórku dzieci nie przezywały mnie, bo z tego nazwiska nic nie dało się wymyślić. Pochodzę z Mieleszkowiec koło Zalesia (powiat Kuźnica Białostocka).Nazwisko występuje dość powszechnie w tamtych okolicach oraz w Białymstoku, Czarnej Białostockiej i we Wrocławiu. Proszę też Pana Profesora o wyjaśnienie etymologii nazwiska Piktel, dość powszechnego w okolicach Czarnej Białostockiej, w Białymstoku, Suwałkach i woj. warmińsko-mazurskim (...). Pragnę wyrazić swój podziw dla wiedzy Pana Profesora i jego głębokiej dociekliwości zawodowej, a żartem - odczuwam lekką obawę, że jesteśmy wszyscy przezroczyści przed okiem Pana Profesora.“.

Etymologię nazwiska Piktel prof. Michał Kondratiuk wyjaśnił w wydaniu „Gazety Współczesnej“ z dnia 20 listopada, a dziś pochyla się nad nazwiskiem Wysztygiel.

WYSZTYGIEL

- Nazwisko to zostało utworzone od podstawy Wist /Wiszt /Wyszt, a te od wyrazów: wist w znaczeniu „dawna gra w karty“, wista jako „wykrzyk przy poganianiu wołów, koni“, wistać „wymiotować“ - rozpoczyna językoznawca. - W „Słowniku nazwisk Polaków“ K.Rymuta jako pochodne od tych podstaw wymieniane są nazwiska występujące w Polsce: Wiszt, Wisztal, Wyszt, Wysztal, Wistel. Niektóre z nich można łączyć z nazwiskami litewskimi: Visztelis, Visztakas, Visztakis, których pochodzenie można wywodzić od litewskich apelatywów: viszta jako „kura“, visztelis, viszcziukas - „kurczątko“, visztakis - „kurza ślepota“, visztgaidis - „kura śpiewająca jak kogut-gaidis“.

Jak dodaje prof. Kondratiuk, nazwiska Wysztygiel, Wysztygel są w Polsce bardzo rzadkie. Według danych słownika nazwisk polskich, ich nosicielami są w naszym kraju 82 osoby, z czego ponad połowa, bo 44 osoby to mieszkańcy dawnego woj. białostockiego.

W naszym regionie najwięcej osób noszących nazwisko Wysztygiel mieszka w Białymstoku (21). Nazwisko to pojawia się też m.in. w Kuźnicy i w Sokółce - na podst. www.nazwiska-polskie.pl

WAJKÓW

Kolejna nasza Czytelniczka pisze: „Witam, nazywam się Elżbieta Szymańska z domu Dubina. Zawsze interesowało mnie pochodzenie mojego nazwiska - Dubina. Mieszkam we wsi Wajków gm. Mielnik. Będę bardzo wdzięczna za informacje na temat etymologii nazwiska i nazwy miejscowości“.

O nazwiskach Dubina i Szymańska profesor pisał już na łamach „GW“, dziś omawia nazwę miejscowości.

- Najstarsza informacja o wsi pochodzi z pracy A. Jabłonowskiego „Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym“, gdzie mamy zapis: „Waykow, ślachetny Jan Krasnodembski, urzędnik ślachetnego Jana Bieleńskiego, dał z Wajkowa, z włók osiadłych 5, po groszy 30. Z 2 młynów dorocznych po gr. 12. Z ogrodników bezrolnych 2 po gr. 4. Od komorników 2 po gr. 2“ - twierdzi prof. Kondratiuk. - Inne zapisy historyczne: Waykowo - wieś i dwór w parafii Mielnik 1676 rok (Rękopis, Regestr pogłównego dwojga w roku 1676 uchwalonego); Wajkowo - wieś, lata 1878 i 1886 (Spisok ziemlewładienij Grodnienskoj gubiernii...); Wajkowo, wieś włościańska, druga połowa XIX wieku (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego...); Wajków (1921 r.) wieś, 27 domów, 137 mieszkańców; Wajków (1962 r.) wieś i gajówka, gromada Mielnik.

Jak dodaje językoznawca, nazwa Wajków należy do kategorii nazw dzierżawczych, pochodzi od nazwy osobowej Wajko, występującej na Białorusi i Ukrainie. Nazwę osobową Wajko można łączyć z ukraińskim apelatywem wajkaty, czyli „utyskiwać, użalać się, lamentować“. Nazwy dzierżawcze oznaczały pierwotnie przynależność danej osady do człowieka, od którego imienia utworzono nazwę. Na tę przynależność wskazuje sufiksów.

Prof. Michał Kondratiuk jest autorem ponad 200 publikacji poświęconych nazwom miejscowości i gwarom Białostocczyzny.

Jako wybitny językoznawca wymieniany jest w encyklopediach polskiej, białoruskiej, ukraińskiej i litewskiej.

Prof. Kondratiuk urodził się w Dubinach koło Hajnówki w 1934 r. W 1958 ukończył rusycystykę na Uniwersytecie Warszawskim, a trzy lata później filologię białoruską. W 1970 r. obronił pracę doktorską w Instytucie Słowianoznawstwa PAN w zakresie nauk humanistycznych, a w 1984 r. habilitował się w Instytucie Rusycystyki i Lingwistyki Stosowanej UW w zakresie językoznawstwa słowiańskiego i bałtyckiego. W 1992 r., po przejściu na pełny etat do Filii UW w Białymstoku, otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu w Białymstoku. W 1997 r. został profesorem belwederskim w wyniku starań Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 2003 został profesorem zwyczajnym.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na wspolczesna.pl Gazeta Współczesna