Gdy alimenty są płacone bez wyroku czy ugody sądowej

- Umówiliśmy się z mężem, że będzie mi płacił co miesiąc określoną kwotę i na tej podstawie dostawałam pieniądze. Czy przysługuje mi renta rodzinna po byłym mężu? - zapytała Pani Krystyna.

- Zgodnie z art. art. 70 ust. 1 Ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2015.748 j.t.) wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

- w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo

- wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwo uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia lub jeśli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

Prawo do renty rodzinnej nabywa też wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w ust. 1 pkt 2.

Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2, w dniu śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

W tym miejscu należy wyjaśnić, że w wyroku z 13 maja 2014 r., sygn. akt SK 61/13, Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 70 ust. 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim uprawnienie małżonki rozwiedzionej do uzyskania renty rodzinnej uzależnia od wymogu posiadania w dniu śmierci męża prawa do alimentów z jego strony, ustalonych wyłącznie wyrokiem lub ugodą sądową, jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Wyrok TK z dnia 13 maja 2014 r., sygn. akt SK 61/13).

Uzasadniając wyrok Trybunał stwierdził, że „nie ma racjonalnych argumentów przemawiających za potrzebą przyznania renty rodzinnej osobie rozwiedzionej legitymującej się wyrokiem lub ugodą sądową i pozbawienia tego świadczenia innych osób rozwiedzionych, które otrzymywały alimenty od byłych małżonków, choć nie występowały na drogę sądową w celu ich ustalenia. Zróżnicowanie małżonków rozwiedzionych w tym zakresie nie pozostaje w bezpośrednim związku z celem i zasadniczą treścią przepisów, w których zawarta jest kontrolowana norma oraz nie służy realizacji tego celu i treści.”

Powyższe nie oznacza, że prawo do renty rodzinnej po byłym małżonku na mocy tego orzeczenia TK uzyskali wszyscy małżonkowie rozwiedzeni. Trybunał Konstytucyjny nie zakwestionował bowiem tego, że jednym z warunków nabycia prawa do renty rodzinnej przez małżonka rozwiedzionego jest posiadanie przez niego prawa do alimentów od byłego małżonka w dniu śmierci tego ostatniego. Okoliczność tę należy wykazać przy ubieganiu się o rentę rodzinną. Z wyroku Trybunału Konstytucyjnego wynika, że potwierdzeniem prawa do alimentów może być nie tylko orzeczenie lub ugoda sądowa, ale również umowa zawarta między rozwiedzionymi małżonkami. Umowa taka może być zawarta też w sposób dorozumiany, a o jej istnieniu może świadczyć fakt, że alimenty były faktycznie płacone przez byłego małżonka do jego śmierci na rzecz osoby uprawnionej.