Stwierdzenie nabycia spadku

Nie ma obowiązku regulowania spraw spadkowych - nie wymaga tego żadna władza ani urząd. Zapewne z tego powodu spadkobiercy często zapominają o ich załatwieniu. Nie bez znaczenia jest również to, że prawo do spadku czy do wystąpienia o dział spadku nie ulegają przedawnieniu. Jednak zwlekanie z załatwieniem takich spraw może spowodować utratę praw do należącej do spadku nieruchomości. Może to nastąpić, gdy nieruchomość znajduje się w posiadaniu osoby trzeciej lub jednego ze współspadkobierców.

Warunkiem załatwienia spraw spadkowych jest uzyskanie przez spadkobiercę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, które można uzyskać na dwa sposoby:
- złożenie wniosku do sądu o stwierdzenie nabycia spadku;
- udanie się do notariusza celem uzyskania potwierdzenia dziedziczenia.
W praktyce wydanie postanowienia o stwierdzeniu spadku, a także aktu poświadczenia dziedziczenia, jest w przeważającej większości spraw tylko formalnością. Jednak dla sprawnego przejścia procedury konieczne jest zgromadzenie odpowiednich dokumentów. Konieczne jest dołączenie do wniosku odpisu skróconego aktu zgonu spadkodawcy, odpisów skróconych aktów urodzenia dzieci zmarłego i aktów małżeństwa zamężnych córek (chodzi o ustalenie pokrewieństwa), a także aktu małżeństwa wdowy czy wdowca.

Postępowanie przed sądem

Z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku należy się zwrócić do sądu rejonowego właściwego według ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Powinien zawierać:

- imię, nazwisko i adres składającego ten wniosek,
- imię i nazwisko oraz datę śmierci i miejsce ostatniego zamieszkania spadkodawcy,
- dane personalne i adresy wszystkich spadkobierców,
- trzeba też podać, czy spadkodawca zostawił testament.

Po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Wezwania na rozprawę muszą być doręczone temu, kto zgłosił wniosek, oraz wszystkim osobom, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy. Ich obecność na rozprawie nie jest obowiązkowa, chyba że do osobistego stawienia się daną osobę zobowiąże sąd.
Stwierdzenie nabycia spadku nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od śmierci spadkodawcy, chyba że wcześniej wszyscy spadkobiercy złożyli oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku musi być złożone przed sądem właściwym do stwierdzenia nabycia spadku, także w trakcie sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, albo przed notariuszem. Można je złożyć ustnie albo z podpisem urzędowo poświadczonym. Jeśli spadkobierca skorzysta z tej drugiej możliwości, notariusz prześle jego oświadczenie do sądu właściwego do decydowania w sprawie tego spadku.

W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypada, a także wysokość udziałów każdego z nich. Wskazuje te udziały częściach ułamkowych.

Tylko na podstawie postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku można rozporządzać majątkiem zmarłego.

Postępowanie przed notariuszem

Notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia. Poświadczenie może dotyczyć dziedziczenia ustawowego, jak i spadku uzyskanego na podstawie testamentu. Warunkiem uzyskania aktu poświadczenia dziedziczenia będzie stawienie się u notariusza wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. W protokole dziedziczenia musi się znaleźć zgodne żądanie poświadczenia dziedziczenia złożone przez wszystkie te osoby.

W protokole dziedziczenia notariusz musi też zamieścić inne oświadczenia osób uczestniczących w jego sporządzaniu, składane pod groźbą odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Chodzi np. o oświadczenie o nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz nimi, oświadczenie o braku testamentu lub innych testamentów. Konieczne będzie też dostarczenie notariuszowi odpisu aktu zgonu spadkodawcy, odpisów aktów stanu cywilnego (urodzenia, małżeństwa) spadkobierców ustawowych i ewentualnie innych dokumentów, które mogą mieć wpływ na ustalenie praw do spadku. Jeśli spadkobierca składa testament, notariusz dokona jego otwarcia i ogłoszenia. Niezwłocznie po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz wpisze ten akt za pośrednictwem systemu teleinformatycznego do centralnego rejestru, prowadzonego przez Krajową Radę Notarialną. Zarejestrowany akt będzie miał takie same skutki, jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. Będzie dowodem, że dana osoba jest spadkobiercą.

Znaczenie postanowienia

W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd stwierdza jedynie, kto i w jakiej części nabył spadek. Z chwilą stwierdzenia nabycia spadku, pomiędzy spadkobiercami powstaje wspólność majątku spadkowego. Jest to stan przejściowy, zaś docelowo będzie przyznanie każdemu spadkobiercy określonych dóbr i zniesienie tejże wspólności poprzez dokonanie działu spadku. Można go dokonać w wyniku umowy pomiędzy spadkobiercami albo w postępowaniu sądowym.

Zgłoszenie do skarbówki

Obdarowani na zgłoszenie w urzędzie skarbowym spadku lub darowizny mają sześć miesięcy. Przy spadku termin zgłoszenia obowiązuje od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego jego nabycie. Jeśli zaś nabycie spadku potwierdza notariusz, termin biegnie od momentu sporządzenia przez niego aktu poświadczenia dziedziczenia. Zwolnienie od obowiązku uiszczenia podatku obejmuje wszystkie spadki i darowizny przekazywane w ramach najbliższej rodziny (małżonek, rodzice, dziadkowie, dzieci, wnuki, pasierbowie, ojczym, macocha i rodzeństwo). Najbliższymi podatkowo nie są natomiast: teściowa, teść, zięć i synowa. I tu zwolnienia podatkowego nie ma.